Konstrukcja dachu – jakie są rodzaje więźby dachowej?

Odpowiednia konstrukcja dachu to absolutnie kluczowy element budynku. Wpływa bowiem z jednej strony na jego trwałość, a z drugiej zapewnia komfort i bezpieczeństwo użytkowników obiektu. Jakie elementy dachu są najważniejsze? Pokrycie oraz więźba dachowa, która jest szczególnie istotna. Z czego to wynika i jakie wyróżniamy jej rodzaje? Sprawdźmy!

Czym jest więźba dachowa?

Więźba dachowa to konstrukcja nośna dachu, której zadaniem jest przenoszenie obciążenia z pokrycia dachowego na ściany budynku. W efekcie umożliwia stabilne utrzymanie całej struktury dachu, w tym dachówek, blachy lub innych materiałów pokryciowych, a także izolacji i dodatkowego obciążenia, np. w postaci śniegu.

Stanowi więc jeden z najistotniejszych elementów dachu, którego prawidłowe wykonanie jest absolutnie niezbędne do zachowania jego trwałości i funkcjonalności na wiele lat.

Elementy dachu – nazewnictwo

Najważniejsze elementy więźby dachowej to:

• wieniec na dachu, który usztywnia konstrukcję w pionie i chroni ściany poddasza przed działaniem sił skośnych;
• krokiew dachowa, do której przytwierdza się łaty lub płatwie niezbędne do montażu pokrycia;
• murłata, która przenosi obciążenia z dachu na ściany budynku i umożliwia ich efektywne łączenie;
• płatew, czyli pozioma belka wspierająca krokwie i rozkładająca obciążenia;
• kleszcze, które łączą krokwie z dwóch przeciwległych połaci;
• belki stropowe
• wiązar, który stanowi podparcie dla konstrukcji dachu;
• stolec (słup), który jest niezbędnym elementem konstrukcji wiązara płatwiowo-kleszczowego;
• zastrzał, czyli drewniana belka znajdująca się w konstrukcjach szkieletowych ścian.

Oprócz tego budowa dachu wymaga zastosowania innych elementów, takich jak miecz, wieszak, krzyżulec, podciąg czy wiatrownica.

Więźba dachowa – rodzaje

Istnieją różne rodzaje więźby dachowej, które dobiera się pod kątem przeznaczenia budynku, rozmiarów połaci, wymagań konstrukcyjnych czy warunków klimatycznych. Wybór odpowiedniego typu konstrukcji ma ogromne znaczenie, ponieważ wpływa bezpośrednio na trwałość, bezpieczeństwo, koszty i funkcjonalność – nie tylko dachu, ale również całego budynku.

Wyróżniamy cztery podstawowe rodzaje konstrukcji dachu – więźbę krokwiową, więźbę krokwiowo-belkową, więźbę jętkową oraz więźbę płatwiowo-kleszczową.

Więźba krokwiowa

Więźba krokwiowa należy do najprostszych konstrukcji, sprawdzając się w tych budynkach, w których rozpiętość ścian wynosi maksymalnie 7 metrów, a kąt nachylenia połaci mieści się w granicach 40-60 stopni. Często znajduje zastosowanie jako konstrukcja dachu dwuspadowego (maksymalna długość krokwi bez podparcia może wynosić od 4,5 do 5 metrów).

Jak jest zbudowana więźba krokwiowa? Składa się z par krokwi, które łączą się na górze w kalenicy (szczycie dachu) i opierają na murłatach po obu stronach ścian nośnych. Tworzy w ten sposób trójkątną konstrukcję o dużej stabilności (rozstaw krokwi wynosi od 70 do 100 centymetrów, natomiast dopuszczalna długość jednej krokwi to maksymalnie 6 metrów).

Do zalet tego rodzaju konstrukcji zaliczamy przede wszystkim prostotę, łatwość i szybkość wykonania oraz stosunkowo niskie koszty. Niestety, ze względu na ograniczoną rozpiętość dachu, sprawdza się głównie w przypadku mniejszych budynków, a do tego w wielu przypadkach uniemożliwia efektywne zagospodarowanie poddasza.

Więźba krokwiowo-belkowa

Kolejnym często stosowanym rozwiązaniem jest więźba krokwiowo-belkowa, która – w porównaniu do więźby krokwiowej – umożliwia uzyskanie większej rozpiętości i stabilności konstrukcji.

Składa się z par krokwi i belki poziomej (nazywanej belką stropową), tworząc solidny, trójelementowy wiązar oparty na ścianach budynku. Same belki zwykle opierają się bezpośrednio na murłacie lub murze.

Tego rodzaju więźba dachowa znajduje zastosowanie w przypadku dachów o nieco większej rozpiętości (maksymalna długość pojedynczej krokwi wynosi 7 metrów), najczęściej sprawdzając się w budynkach mieszkalnych. Zapewnia dużą stabilność, belki stropowe natomiast mogą pełnić również funkcję stropu, co zapewnia większe możliwości w kontekście aranżacji poddasza.

Więźba jętkowa

We współczesnym budownictwie jednorodzinnym coraz częściej stosuje się więźbę jętkową, którą – w porównaniu do poprzednich konstrukcji – można stosować przy większych rozpiętościach ścian zewnętrznych (od 5 do nawet 12 metrów) i przy kącie nachylenia do 67 stopni.

Składa się ona z par krokwi połączonych poziomymi belkami (jętkami) mniej więcej w połowie ich długości. Jętki tworzą dodatkowe wsparcie dla krokwi, zapobiegając ich uginaniu się i wzmacniając konstrukcję. Dzięki nim możliwe jest lepsze przenoszenie obciążeń i co za tym idzie – uzyskanie większej rozpiętości dachu bez dodatkowych podpór, co umożliwia efektywniejsze wykorzystanie poddasza.

Wady tego rodzaju więźby dachowej? W porównaniu do poprzednich konstrukcji wymaga większej ilości materiałów i posiada bardziej skomplikowany montaż.

Więźba płatwiowo-kleszczowa

Na koniec pozostawiliśmy więźbę płatwiowo-kleszczową, która stanowi najbardziej zaawansowaną konstrukcję, stosowaną przy dachach o dużych rozpiętościach i bardziej skomplikowanych kształtach. Sprawdza się w tych budynkach, w których rozpiętość ścian wynosi ponad 11 metrów.

Taka więźba dachowa składa się z krokwi, które mogą opierać się zarówno na płatwiach pośrednich, jak i murłatach. Płatwie podpiera się słupkami ulokowanymi na płatwiach stropowych (albo bezpośrednio na stropie), a całą konstrukcję usztywnia się za pomocą poziomych kleszczy, co nadaje jej dodatkową stabilność.

Efekt? Równomierne rozłożenie nacisku na cały budynek, równa połać dachowa oraz wyjątkowa solidność. Tego typu rodzaje dachów mają jednak jeden minus – ograniczają możliwości związane z gospodarowaniem poddasza. Wymagają przy tym precyzyjnego montażu i większych nakładów finansowych, co nie zmienia jednak faktu, że są najbardziej uniwersalne i dają inwestorom duże możliwości.

Konstrukcja dachu – jaki materiał wybrać?

Do wykonania więźby dachowej stosuje się drewno – najczęściej świerkowe lub sosnowe, rzadziej jodłę i modrzew. Ma ono zwykle postać desek, belek, łat lub bali i powinno posiadać odpowiednią klasę – minimum C24.